Matematyk w Krainie Czarów

Zapewne niewiele osób słyszało o  angielskim matematyku żyjącym w XIX wieku,  który nazywał się Charles Lutwidge Dodgson. Ten wykładowca  Uniwersytetu Oksfordzkiego i autor około 250 prac naukowych zasłynął jako twórca powieści o przygodach Alicji i znany jest pod pseudonimem Lewis Carroll. Jego największą pasją były rozmaite gry matematyczne, łamigłówki, paradoksy, sztuczki magiczne, a także zabawy słowne, zwłaszcza kalambury, anagramy i akrostychy poetyckie. Zainteresowania Carrolla znalazły odbicie w jego dwóch książkach o Alicji, a także innych utworach literackich. Trzy książki poświęcił w całości matematyce rekreacyjnej („Gra logiki”, „Zadania do poduszki”, „Zagmatwana opowieść”), ponadto  publikował swoje zadania w wielu czasopismach.

Lewis Carroll szczególną przyjaźnią darzył małe dziewczynki i choć dzisiaj brzmi to dość dwuznacznie, wśród współczesnych mu nie uważano tego za dewiację, lecz raczej za niegroźne dziwactwo. Faktem jest, że większość gier, zagadek i zabaw tworzył dla swoich przyjaciółek. Napisał do nich tysiące listów, które skrzą się kalamburami, szaradami, anagramami, łamigłówkami matematycznymi. Zdarzały się listy, które można było przeczytać jedynie w lustrze, albo wspak, niektóre były napisane szyfrem lub w formie rebusów.

Lewisem Carrollem zafascynowany był Martin Gardner, popularyzator matematyki rekreacyjnej, który w swojej książce „Wszechświat w chusteczce” zebrał  i skomentował jego najbardziej reprezentatywne gry i zabawy.

Śmiało można stwierdzić, że Carroll był ojcem znanych dziś i popularnych w szaradziarskich pismach łamigłówek słownych metamorfozy. Jak podaje Gardner, pisarz wymyślił tę grę w wieczór wigilijny 1877 roku dla dwóch dziewczynek, które „nie umiały sobie znaleźć żadnego zajęcia”. Nazwał je dubletami i szczegółowo opisał reguły zabawy, która w skrócie polega na połączeniu dwóch słów jednakowej długości za pomocą ciągu wyrazów, z których każdy kolejny różni się od poprzedniego tylko jedną literą. Wyraz początkowy i końcowy powinien ponadto łączyć jakiś wyraźny związek znaczeniowy.

Wśród opublikowanych przez Carrolla dubletów znalazły się na przykład takie:
Wprowadź świnię (PIG) do chlewu (STY)
Zamień łzy (TEARS) na uśmiech (SMILE)
Z biednego (POOR) uczyń bogatego (RICH)

Znane polska łamigłówka tego typu to: zamień  słowo WODA na WINO

Martin Gardner w cytowanej wyżej książce przedstawił wiele rozmaitych gier stworzonych przez Carrolla, zarówno matematycznych, słownych, ale także karcianych, szachowych i innych. Do każdej z nich pisarz dołączył  niezwykle dokładny i drobiazgowy opis  zasad. Dziś mają one raczej wymiar ciekawostkowy, ale składają się na niezwykle intrygujący portret Lewisa Carrolla, ekscentryka i oryginała, człowieka o zaskakującej wyobraźni i bez reszty oddanego swojej pasji.

Źródła:
1. Wikipedia
2. Martin Gardner – „Wszechświat w chusteczce. Rozrywki matematyczne, a także zabawy, łamigłówki i gry słowne Lewisa Carrolla”.